زیتون رودبار یا طارم؟ کدوم بهتره؟

ما در اول کار باید بدانیم درخت زیتون چیست؟ و چه گونه های دارد؟ و بهترین حالت برای نگهداری زیتون چه نوع آب و هوایی می باشد؟

درخت زیتون

زیتون که در زبان انگلیسی آن را با نام Olive می شناسند 20 گونه متفاوت دارد و از درختان کوچکی از خانواده زیتونیان حاصل می شود. زیتون از تیره گیاهان گلدار است. درخت زیتون درختی همیشه سبز با عمر بسیار طولانی برخی درخت زیتون را عمر جاویدان می‌نامند. زیرا با از بین رفتن ریشه آن، دوباره توسط پاجوش ها احیا می شود. درخت زیتون همیشه سبز دارای برگ‌هایی کوچک و یک‌پارچه هستند که روبروی هم قرار گرفته‌اند. میوه این گیاه یک شفت است. (شفت به نوعی از میوه در علم گیاه‌شناسی گفته می‌شود. این میوه با درون بری که چوبی یا غضروفی شده است از ستهها مجزا می‌شود که بعد از رسیدن به وسیله دو یا چند کفه باز می‌شود مانند گردو و بادام.)

ارقام زیتون

ایستگاه تحقیقات زیتون طارم مهم ترین ایستگاه تحقیقاتی زیتون در ایران است. در این ایستگاه حدود ۶۰ رقم و ۲۰۰ ژنوتیپ مختلف از ایران و مناطق مختلف جهان جمع آوری شده است که در واقع بزرگترین ذخیره ژنتیکی زیتون در ایران و خاورمیانه محسوب می گردد.

از معروف ترین ارقام زیتون که بسیار کشت و برداشت می‌شود. زیتون زرده، زیتون ماری، زیتون روغنی، زیتون فیشومی، زیتون آربیکن و….

آب و هوای مناسب درخت زیتون

درخت زیتون در برابر ناملایمات آب و هوایی مقاومت نسبتا خوبی دارد درخت زیتون سازگاری خوبی با اقلیم های مدیترانه ای و شبه مدیترانه ای دارد. بهترین رشد درخت زیتون در مناطقی است که زمستان های معتدل و تابستان های گرم و خشک و طولانی دارند. به طوری که در فصل تابستان که فصل رشد و برداشت زیتون می‌باشد اگر دمای هوا کاهش پیدا کند و سرد شود خطر  گسترش آفت مگس زیتون را در پی دارد. گیاهان جوان تر زیتون تحمل کمتری نسبت به سرما و یخبندان دارند این درختان دمای منهای 9 درجه را می توانند تحمل کنند که این میزان برای درختان بالغ منهای 12 درجه است.

(آب و هوای مدیترانه ای چه ویژگی های دارد؟ ویژگی های آب و هوای مدیترانه ای نیمه گرمسیری و معتدل است، تابستان های گرم و خشک و زمستان هایی معتدل و بارانی دارد)

حساسیت در دوره های مختلف رشد متفاوت است. اگر در دوره استراحت گیاه دمای هوا به تدریج به ۱۳- درجه سانتیگراد هم برسد گیاه به دلیل افت تدریجی دما قادر به تحمل آن می باشد، اما اگر افت دما ناگهانی صورت گیرد ممکن است سبب نابودی و از بین رفتن گیاه شود.

دمای ۵- درجه سانتی گراد برای شاخه های بارده مضر بوده و یخبندان های کوتاه مدت نیز با ایجاد سوراخهایی بر روی شاخه های میوه ده موجبات حمله باکتری گره زیتون را فراهم می آورد و سبب از بین رفتن آن می گردد.

در مناطقی که نیاز سرمایی گیاه (بین ۴۰۰ – ۱۳۰۰ ساعت ) زیر ۱۰+ درجه سانتی گراد برطرف نشود گل انگیزی صورت نگرفته و تنها درخت رشد رویشی خوبی خواهد داشت و باردهی مطلوبی نخواهد داشت. درخت زیتون در حرارت ۱۰ تا ۱۲ درجه سانتی گراد بیدار شده، در ۱۵ درجه سانتی گراد رشد اندامهای آن شروع می شود.

شکوفه های آن در ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتی گراد ظاهر شده و بهترین دمای گرده افشانی زیتون در حرارت ۲۰ تا ۲۲ درجه سانتی گراد می باشد. در مقابل درخت زیتون در برابر حرارتهای بالا  بسیار مقاوم بوده و این در شرایطی است که خاک برای گسترش ریشه های عمومی زیتون مناسب باشد با این ریشه ها در اعماق خاک فرو رفته و از منابع آب زیرزمینی استفاده نمایند، در نتیجه مقاومت درخت را به گرمای بالای 40 درجه افزایش می دهد .

مناسب ترین خاک برای درخت زیتون

زیتون در دامنه وسیعی از خاک ها قابلیت کشت دارد، خاک مناسب زیتون، خاک های قلیایی هستند. خاک های لومی شنی هم می‌توانند شرایط خوبی را برای رشد مطلوب زیتون فراهم کنند. عمیق بودن خاک هم تاثیر مثبتی بر رشد زیتون دارد. زیتون به شوری خاک مقاومت متعادلی دارد (3 گرم در هر لیتر را تحمل می کند) این درخت در خاک‌های مساعد به آسانی درخت بید ریشه می‌کند.

ظاهراً خاک‌های دارای کلسیم اگرچه خشک و ضعیف باشند، برای رشد سلامت این گیاه بسیار مناسب است. اگرچه این گیاه درصورت زهکشی خوب در هر نوع خاک سبک و حتی در خاک‌های رسی پرورش می‌یابد. اما همان‌گونه که پلینی اظهار می‌کند، این گیاه در خاک‌های غنی بیشتر مستعد بیماری است. (پلینی طبیعتدان، فلیسوف طبیعت و نویسنده نامدار رومی)

چه میزان آب و بارندگی برای درخت زیتون مورد نیاز است؟

درخت زیتون در طول فصل زمستان که در حال استراحت می باشد. چندان نیازی به آب ندارد در حالی که فصل تابستان اوج فعالیت گیاه است و در این فصل گیاه احتیاج شدیدی به آب دارد، در مناطقی که خاک عمق کافی داشته باشد قادر است بارش های زمستانه را در خود ذخیره کند و در فصل فعالیت گیاه مورد استفاده گیاه قرار دهد بارش های بهاره نیز با تأثیر مثبت بر میوه بستن و کاهش ریزش میوه سبب افزایش محصول خواهند شد.

از دیگر زمانهای بارندگی های مفید می توان به بارش های شهریور و مهر ماه اشاره کرد که سبب درشتی میوه های زیتون می گردد. اما در مناطقی که باران های شدید تابستانه وجود دارد به سیب افزایش رطوبت ، هجوم بیماری های باکتریایی نیز افزایش یافته و موجبات خسارت های بسیاری می گردد برای بدست آوردن محصول قابل قبول در کشت دیم زیتون، می بایست کشت در مناطقی انجام گیرد که میزان بارش سالیانه آنها بین ۸۰۰ تا ۵۰۰ میلی متر باشد، که البته زیتون امروزه در محدوده بارندگی های بین ۱۰۰ – ۲۰۰ میلی متر نیز کشت می شود که این عوامل به کمک بشر تعدیل می شود، به صورتی که در بارش های بالا و کشت بر روی تپه ها و شیب های رو به جنوب صورت می گیرد و در بارشهای کم در خاک های عمیق با قابلیت نگهداری آب و تراکم کم درختان صورت می گیرد.